Σεπτέμβρης του 2004. Η Ελλάδα στα "πάνω" της κι εγώ το ίδιο. Κατάκτηση του Ευρωπαϊκού στο ποδόσφαιρο (ναι, ήμουν κι εγώ εκεί), οι Ολυμπιακοί Αγώνες πίσω στη γενέτειρα κι εγώ νεοεισαχθείσα στα ΤΕΙ.
Το ίδιο καλοκαίρι διακοπές στη Σαντορίνη και μια γνωριμία, που οδήγησε σε δεκαπενθήμερες διακοπές στο Σαράγιεβο. Ταξίδι σε μια μουσουλμανική χώρα, σβησμένη από το χάρτη, μπλοκαρισμένη οικονομικά, πολιτικά και θρησκευτικά, ένα "μάυρο πρόβατο" για την ακμάζουσα τότε Ευρωπαϊκή 'Ενωση. Εμείς το ζήσαμε εδώ, ως τον πόλεμο του Σαράγιεβο, άσχημες εικόνες στην τηλεόραση, και σχετικά τραγούδια, όπως αυτό των Magic de Spell και το Zombie των Cranberries. Επίσης τότε πρωτοέμαθα, ότι οι Σέρβοι είναι αδέρφια μας και σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε οι 'Ελληνες, μέλη των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ να τους αφήσουν στο έλεος των σκληροπυρηνικών μουσουλμάνων.
Το ταξίδι θα γινόταν με ενδιάμεσο σταθμό την πρωτεύουσα της Σερβίας, το Βελιγράδι. Εκεί θα έμενα μερικές-αρκετές ώρες προκειμένου να αλλάξω αεροπλάνο. Στάθηκα τυχερή (έτσι γίνεται όταν η ψυχολογία σου είναι στο ζενίθ), διότι κατά τη διάρκεια της πτήσης γνώρισα έναν άλλο 'Ελληνα, που θα ηγείτο του ανοίγματος ενός υποκαταστήματος της Eurobank στο Βελιγράδι, ο οποίος και με βοήθησε να αλλάξω χρήματα και να βρω ένα ξενοδοχείο στο κέντρο. Είχα αρκετές ώρες στη διάθεσή μου, οπότε η εξόρμηση στους δρόμους του Βελιγραδίου ήταν επιβεβλημμένη. Με όσους Σέρβους ήρθα σε επαφή, για πληροφορίες, χάρτες, δρομολόγια τραμ κλπ. ήταν φιλικοί κι όταν άκουγαν την ελληνική καταγωγή, ακόμη περισσότερο. 'Οταν αποκαλυπτόταν όμως ο τελικός προορισμός, το Σαράγιεβο δηλαδή, συνοφρυώνονταν σα φοβισμένα γατιά που μόλις αντίκρυσαν τον μολοσσό. Η αλήθεια είναι ότι σε κάποιες φάσεις "ψάρωσα" κι εγώ, έστω κι αν η παρέα που με περίμενε με είχε διαβεβαιώσει για το ακίνδυνο του προαναφερθέντος. Βέβαια την ίδια αντίδραση είχα αντιμετωπίσει και από μερικούς 'Ελληνες, φαίνεται το να διαμορφώσεις μια συγκεκριμένη αντίληψη-εικόνα για μια χώρα, ένα έθνος, μια θρησκεία, είναι ακριβώς τόσο εύκολο. Αρκεί μια τηλεόραση και μερικές ειδήσεις σερβιρισμένες κατά το συμφέρον.
Η άφιξη μετά βαϊων και κλάδων στο πανέμορφο Σαράγιεβο ήταν κάτι παραπάνω από λυτρωτική. Η πόλη χωρίζεται σε δύο μέρη την παλιά (Stari Grad) και την καινούρια (Novi Grad). Η παλιά πόλη ένα στολίδι με κτήρια αυστριακού ρυθμού, καταπράσινους λόφους τριγύρω και τον ποταμό Miljacka καταμεσής να προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη γραφικότητα. Η νέα πόλη προφανώς με πιο μοντέρνα κτήρια, πιο ακριβή περιοχή για να μείνεις και με το δυτικό στοιχείο να ξεπηδά, μέσα από εμπορικά κέντρα, βιτρίνες υψηλής ραπτικής και γρήγορα αυτοκίνητα (όσο γρήγορα μπορεί να τρέξει μια ferrari σε ένα πλακόστρωτο δρόμο).
Κάποιο βράδυ θέλησα να μάθω πληροφορίες για τον πόλεμο, μιλώντας με έναν από αυτούς που συμμετείχαν ενεργά και δεν θα ήταν τότε πάνω από 19 ετών. Χρειάστηκε να γίνει μια ιστορική αναδρομή στην εποχή, όπου το Σαράγιεβο ακμάζουσα πόλη, αποτελούσε εκλεκτό χειμερινό θέρετρο, αφού διέθετε (προφανώς ακόμη) μεγάλα σύγχρονα χιονοδρομικά κέντρα κοντά στην πρωτεύουσα, στα οποία φιλοξενήθηκαν οι χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες το 1984. Σημαντικός τουριστικός προορισμός λοιπόν των Βαλκανίων, με εμπορικό δυναμικό και πολίτες που ζούσαν λίγο πολύ μέσα σε αφθονία, καλή ώρα όπως τη δική μας προ οικονομικής κρίσης.
Στο Σαράγιεβο συνυπήρχαν και ζούσαν αρμονικά μουσουλμάνοι, χριστιανοί ορθρόδοξοι, εβραίοι και καθολικοί, με τις εκκλησίες στους δρόμους της πόλης να μαρτυρούν αυτή την ειρηνική συνύπαρξη. Και μετά ; Μετά ξεκίνησε ο πόλεμος στην Κροατία. Και μετά ξέσπασε ο εμφύλιος στη Γιουγκοσλαβία.
Θα σταθώ σε κάποιες περιγραφές, που αφορούν στην καθημερινότητα των ανθρώπων και τις μοιράστηκαν μαζί μου οι άνθρωποι που με φιλοξένησαν. Ξέρεις πώς είναι να κοιμάσαι Κυριακή βράδυ, μετά από μια φυσιολογική μέρα και να ξυπνάς Δευτέρα πρωί από τις σειρήνες του πολέμου, να βγαίνεις στους δρόμους και ο γείτονάς σου ή ακόμη ο συγγενής σου, που είχε καταγωγή από τη Σερβία να γίνεται αυτομάτως εχθρός σου και να σε κυνηγάει με το αυτόματο; Φαντάζομαι ξέρουν μόνο όσοι έζησαν τον δικό μας εμφύλιο.
Μέσα σε δυο-τρεις μέρες η πόλη είχε αποκλειστεί. Κομμένα νερό και ηλεκτρικό ρεύμα και τα αποθέματα τροφής σε εξάντληση.Τα νεαρά αγόρια επιστρατεύτηκαν και οι τριγύρω καταπράσινοι λόφοι γέμισαν νάρκες. Το θαυμαστό νερό της πόλης, γέμισε ραδιενεργές ουσίες και ακόμη και σήμερα, το κράτος απασχολεί κόσμο για να ξεθαφτούν οι χιλιάδες νάρκες που σκοτώνουν ανυποψίαστους περιηγητές.
Αφού επήλθε η ολοκληρωτική καταστροφή, (το γιατί φαντάζομαι θα είναι ένα αναπάντητο ερώτημα, όπως της δικής μας οικονομικής κρίσης), η πόλη και οι άνθρωποι χωρίστηκαν για πάντα και όσοι έφυγαν για τη Σερβία και τις άλλες γειτονικές χώρες, δεν ξαναγύρισαν. Πριν δέκα χρόνια που επισκέφθηκα την πόλη, συναντούσα τουρκικές τράπεζες σε κάθε τετράγωνο σχεδόν. Και ένα παράρτημα της δικής μας Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Εύλογο ερώτημα γεννήθηκε, γιατί μια χώρα με πολίτες άφραγκους, χρειάζεται τόσες τράπεζες, αλλά δεν απαντήθηκε ποτέ. Ο αποκλεισμός της πόλης από την Ευρώπη ήταν έντονος και φανερωνόταν στις συνήθειες των ανθρώπων, που διψούσαν να συνδεθούν πάσει θυσία με τον δυτικό τρόπο ζωής. Και μέσα σε όλη αυτή την πάλη για ανάκαμψη, οι κυανόκρανοι να κάνουν βόλτες, ανάμεσα σε μπούρκες και μίνι φούστες φωσφοριζέ. Θα έλεγε κανείς, ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες με τους 'Ελληνες, όταν αυτοί κατέφθαναν από την ελληνική επαρχία και κυνηγούσαν το αμερικάνικο όνειρο στην πόλη των Αθηνών, την οποία ένας από τους εθνάρχες μετέτρεψε στον "παράδεισο" της κάθετης ιδιοκτησίας.
Δεν ειμαι ειδική σε τέτοια ζητήματα, αλλά όσο μου επιτρέπει η αντίληψή μου, διακατέχομαι από ερωτηματικά. Πόσο εύκολο είναι να "σβηστεί" μια χώρα από τον παγκόσμιο χάρτη; Πόσο εύκολο είναι να σε φέρουν σε κατάσταση πολιορκίας με τον ίδιο σου τον συμπατριώτη; Μπορείς να αντισταθείς σε μια κατάσταση καθημερινής πολιορκίας, που σου αποχαυνώνει το μυαλό και σου μεταμορφώνει το γελοίο σε σοβαρό και το σοβαρό σε αμελητέα ποσότητα; Και η ηθική των ανθρώπων ποιό ρόλο κρατάει σε όλα αυτά;
Θα κλείσω με ένα τραγουδάκι από τα νιάτα μου, έτσι για να σας θυμίσω πόσο ωραία το μασήσαμε (και εξακολουθούμε) το κουτόχορτο.
Το ίδιο καλοκαίρι διακοπές στη Σαντορίνη και μια γνωριμία, που οδήγησε σε δεκαπενθήμερες διακοπές στο Σαράγιεβο. Ταξίδι σε μια μουσουλμανική χώρα, σβησμένη από το χάρτη, μπλοκαρισμένη οικονομικά, πολιτικά και θρησκευτικά, ένα "μάυρο πρόβατο" για την ακμάζουσα τότε Ευρωπαϊκή 'Ενωση. Εμείς το ζήσαμε εδώ, ως τον πόλεμο του Σαράγιεβο, άσχημες εικόνες στην τηλεόραση, και σχετικά τραγούδια, όπως αυτό των Magic de Spell και το Zombie των Cranberries. Επίσης τότε πρωτοέμαθα, ότι οι Σέρβοι είναι αδέρφια μας και σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε οι 'Ελληνες, μέλη των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ να τους αφήσουν στο έλεος των σκληροπυρηνικών μουσουλμάνων.
Το ταξίδι θα γινόταν με ενδιάμεσο σταθμό την πρωτεύουσα της Σερβίας, το Βελιγράδι. Εκεί θα έμενα μερικές-αρκετές ώρες προκειμένου να αλλάξω αεροπλάνο. Στάθηκα τυχερή (έτσι γίνεται όταν η ψυχολογία σου είναι στο ζενίθ), διότι κατά τη διάρκεια της πτήσης γνώρισα έναν άλλο 'Ελληνα, που θα ηγείτο του ανοίγματος ενός υποκαταστήματος της Eurobank στο Βελιγράδι, ο οποίος και με βοήθησε να αλλάξω χρήματα και να βρω ένα ξενοδοχείο στο κέντρο. Είχα αρκετές ώρες στη διάθεσή μου, οπότε η εξόρμηση στους δρόμους του Βελιγραδίου ήταν επιβεβλημμένη. Με όσους Σέρβους ήρθα σε επαφή, για πληροφορίες, χάρτες, δρομολόγια τραμ κλπ. ήταν φιλικοί κι όταν άκουγαν την ελληνική καταγωγή, ακόμη περισσότερο. 'Οταν αποκαλυπτόταν όμως ο τελικός προορισμός, το Σαράγιεβο δηλαδή, συνοφρυώνονταν σα φοβισμένα γατιά που μόλις αντίκρυσαν τον μολοσσό. Η αλήθεια είναι ότι σε κάποιες φάσεις "ψάρωσα" κι εγώ, έστω κι αν η παρέα που με περίμενε με είχε διαβεβαιώσει για το ακίνδυνο του προαναφερθέντος. Βέβαια την ίδια αντίδραση είχα αντιμετωπίσει και από μερικούς 'Ελληνες, φαίνεται το να διαμορφώσεις μια συγκεκριμένη αντίληψη-εικόνα για μια χώρα, ένα έθνος, μια θρησκεία, είναι ακριβώς τόσο εύκολο. Αρκεί μια τηλεόραση και μερικές ειδήσεις σερβιρισμένες κατά το συμφέρον.
Η άφιξη μετά βαϊων και κλάδων στο πανέμορφο Σαράγιεβο ήταν κάτι παραπάνω από λυτρωτική. Η πόλη χωρίζεται σε δύο μέρη την παλιά (Stari Grad) και την καινούρια (Novi Grad). Η παλιά πόλη ένα στολίδι με κτήρια αυστριακού ρυθμού, καταπράσινους λόφους τριγύρω και τον ποταμό Miljacka καταμεσής να προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη γραφικότητα. Η νέα πόλη προφανώς με πιο μοντέρνα κτήρια, πιο ακριβή περιοχή για να μείνεις και με το δυτικό στοιχείο να ξεπηδά, μέσα από εμπορικά κέντρα, βιτρίνες υψηλής ραπτικής και γρήγορα αυτοκίνητα (όσο γρήγορα μπορεί να τρέξει μια ferrari σε ένα πλακόστρωτο δρόμο).
Κάποιο βράδυ θέλησα να μάθω πληροφορίες για τον πόλεμο, μιλώντας με έναν από αυτούς που συμμετείχαν ενεργά και δεν θα ήταν τότε πάνω από 19 ετών. Χρειάστηκε να γίνει μια ιστορική αναδρομή στην εποχή, όπου το Σαράγιεβο ακμάζουσα πόλη, αποτελούσε εκλεκτό χειμερινό θέρετρο, αφού διέθετε (προφανώς ακόμη) μεγάλα σύγχρονα χιονοδρομικά κέντρα κοντά στην πρωτεύουσα, στα οποία φιλοξενήθηκαν οι χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες το 1984. Σημαντικός τουριστικός προορισμός λοιπόν των Βαλκανίων, με εμπορικό δυναμικό και πολίτες που ζούσαν λίγο πολύ μέσα σε αφθονία, καλή ώρα όπως τη δική μας προ οικονομικής κρίσης.
Στο Σαράγιεβο συνυπήρχαν και ζούσαν αρμονικά μουσουλμάνοι, χριστιανοί ορθρόδοξοι, εβραίοι και καθολικοί, με τις εκκλησίες στους δρόμους της πόλης να μαρτυρούν αυτή την ειρηνική συνύπαρξη. Και μετά ; Μετά ξεκίνησε ο πόλεμος στην Κροατία. Και μετά ξέσπασε ο εμφύλιος στη Γιουγκοσλαβία.
Θα σταθώ σε κάποιες περιγραφές, που αφορούν στην καθημερινότητα των ανθρώπων και τις μοιράστηκαν μαζί μου οι άνθρωποι που με φιλοξένησαν. Ξέρεις πώς είναι να κοιμάσαι Κυριακή βράδυ, μετά από μια φυσιολογική μέρα και να ξυπνάς Δευτέρα πρωί από τις σειρήνες του πολέμου, να βγαίνεις στους δρόμους και ο γείτονάς σου ή ακόμη ο συγγενής σου, που είχε καταγωγή από τη Σερβία να γίνεται αυτομάτως εχθρός σου και να σε κυνηγάει με το αυτόματο; Φαντάζομαι ξέρουν μόνο όσοι έζησαν τον δικό μας εμφύλιο.
Μέσα σε δυο-τρεις μέρες η πόλη είχε αποκλειστεί. Κομμένα νερό και ηλεκτρικό ρεύμα και τα αποθέματα τροφής σε εξάντληση.Τα νεαρά αγόρια επιστρατεύτηκαν και οι τριγύρω καταπράσινοι λόφοι γέμισαν νάρκες. Το θαυμαστό νερό της πόλης, γέμισε ραδιενεργές ουσίες και ακόμη και σήμερα, το κράτος απασχολεί κόσμο για να ξεθαφτούν οι χιλιάδες νάρκες που σκοτώνουν ανυποψίαστους περιηγητές.
Αφού επήλθε η ολοκληρωτική καταστροφή, (το γιατί φαντάζομαι θα είναι ένα αναπάντητο ερώτημα, όπως της δικής μας οικονομικής κρίσης), η πόλη και οι άνθρωποι χωρίστηκαν για πάντα και όσοι έφυγαν για τη Σερβία και τις άλλες γειτονικές χώρες, δεν ξαναγύρισαν. Πριν δέκα χρόνια που επισκέφθηκα την πόλη, συναντούσα τουρκικές τράπεζες σε κάθε τετράγωνο σχεδόν. Και ένα παράρτημα της δικής μας Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Εύλογο ερώτημα γεννήθηκε, γιατί μια χώρα με πολίτες άφραγκους, χρειάζεται τόσες τράπεζες, αλλά δεν απαντήθηκε ποτέ. Ο αποκλεισμός της πόλης από την Ευρώπη ήταν έντονος και φανερωνόταν στις συνήθειες των ανθρώπων, που διψούσαν να συνδεθούν πάσει θυσία με τον δυτικό τρόπο ζωής. Και μέσα σε όλη αυτή την πάλη για ανάκαμψη, οι κυανόκρανοι να κάνουν βόλτες, ανάμεσα σε μπούρκες και μίνι φούστες φωσφοριζέ. Θα έλεγε κανείς, ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες με τους 'Ελληνες, όταν αυτοί κατέφθαναν από την ελληνική επαρχία και κυνηγούσαν το αμερικάνικο όνειρο στην πόλη των Αθηνών, την οποία ένας από τους εθνάρχες μετέτρεψε στον "παράδεισο" της κάθετης ιδιοκτησίας.
Δεν ειμαι ειδική σε τέτοια ζητήματα, αλλά όσο μου επιτρέπει η αντίληψή μου, διακατέχομαι από ερωτηματικά. Πόσο εύκολο είναι να "σβηστεί" μια χώρα από τον παγκόσμιο χάρτη; Πόσο εύκολο είναι να σε φέρουν σε κατάσταση πολιορκίας με τον ίδιο σου τον συμπατριώτη; Μπορείς να αντισταθείς σε μια κατάσταση καθημερινής πολιορκίας, που σου αποχαυνώνει το μυαλό και σου μεταμορφώνει το γελοίο σε σοβαρό και το σοβαρό σε αμελητέα ποσότητα; Και η ηθική των ανθρώπων ποιό ρόλο κρατάει σε όλα αυτά;
Θα κλείσω με ένα τραγουδάκι από τα νιάτα μου, έτσι για να σας θυμίσω πόσο ωραία το μασήσαμε (και εξακολουθούμε) το κουτόχορτο.
 |
| Οι πολυκατοικίες στην παλιά πόλη. |
 |
| Το αναμνηστικό κτήριο παραμένει για να θυμίζει.http://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Sarajevo |
 |
| Η αιώνια φλόγα στο κέντρο της πόλης. http://en.wikipedia.org/wiki/Eternal_flame_%28Sarajevo%29 |
Και σε κάποιο άλλο προσεχές επεισόδιο, η ιστορία μιας οικογενειακής φιλοξενείας στη Σερβία.
8 σχόλια:
Μωρέ καλά τα έλεγε εκείνος ο Πανούσης: αλλιώς θα σε σφάξει ο Τούρκος, αλλιώς θα σε σφάξει ο Σέρβος. ;)
Ο ένας με το σταυρό στο χέρι κι ο άλλος εις το όνομα του πατρός Αλάχ.
Βρήκα κι αυτό το απόσπασμα :
https://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1052651
Το ψιλοθυμάμαι αυτό. Γενικώς δεν συμφωνώ με αυτήν την τοποθέτηση γιατί θέλω να διαχωρίζω την Εβραϊκή θρησκεία από το κράτος του Ισραήλ και δεν είμαι της άποψης ότι στην παγκόσμια οικονομία κυβερνάει μια θρησκεία (εκτός αν πρόκειται για το χρήμα το ίδιο!). Κρατάω τα καλά του όμως.
Πίσω στο θέμα μας όμως, τις 2-3 φορές που έκατσα να διαβάσω για το τι συνέβη στο Σεράγεβο πραγματικά έχασα το κουράγιο μου. Μερικές γωνιές της ιστορίας θέλουν γερό στομάχι...
Δημήτρη για σκέψου επίσης ότι η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα... Μάλλον θα πρέπει να έχουμε το νου μας έτσι κι αλλιώς. Τα χαιρετίσματά μου στη γαλλική επαρχία, την οποία καποια στιγμή θα ήθελα να επισκεφθώ, για να αλλάξω γνώμη για τους αγενέστατους και αφιλόξενους παριζιάνους!
Και εκ παραδρομής το τελευταίο σχόλιό σου διεγράφει. Αλλά όχι μόνο άχτι πρέπει να τους έχουν, αλλα και κάτι παραπάνω...!
Δεν πολυκαταλαβαίνω -αν και υποπτέυομαι- την διάθεση σου στην τελευταία φωτό, αλλά μου θυμίζει μία δική μου -για την ακρίβεια τα μούτρα μου- όταν φωτογραφήθηκα δίπλα στην Καρυάτιδα στο βρετανικό μουσείο....
Αν θυμάμμαι καλά, πρέπει να μου είχε πει μόλις την ιστορία του μνημείου της "Αιώνιας Φλόγας". Και επίσης κάτι που δεν ανέφερα στο κείμενο και που με σόκαρε ήταν η σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Δες εδώ να φρίξεις...
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%81%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%81%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B1
τα ίδια παντελάκη μου, τα ίδια παντελή μου...
Δημοσίευση σχολίου